Енді осы Державиннің Ресейде ашық айтуды ұнатпайтын және жасырын ғұмыры туралы айтпақпыз. 1405 жылы Сырдарияның жағасында Есікұлы Хасанның жанұясында Ұлық Мұхамбет есімді ұл дүниеге келеді. Барлық Шыңғысхан тұқымына тән, бұның да ғұмыры мен тағдыры төрелердің өзара жанжалының аясында өтеді. Ұлық Мұхамбет бірнеше рет Алтын орда ханы болып, тақтан бірнеше рет айырылды. 1428 жылы алтын тақты кезекті рет қолға түсіргенде, Мәскеу кінәзі Қараторы Василий мен Звенигородтық Юрий арасындағы дауға төрелік айтуға тура келеді. Егер де орыс тарихшыларының «романтикалық» кебегін ұшырып қарайтын болсақ, онда Алтын орда ханының Мәскеу мен Звениград беклер бектерінің арасындағы тақталас нәтижесі Мәскеу ұлысының ханы болып тағайындалған Қараторы Василийдің жеңісімен бітеді.
ТАҚЫРЫП БОЙЫНША МАТЕРИАЛДАР:
2500 жыл бұрын үйсіндер өздерін «қазақ» атаған
Осылайша жылдар өтіп жатты. Мәскеу салықты бұлжытпастан төлеп тұрды. Бірақ та бағыныштылар түркіні қалай өлтіргенін көріп талай сұмдыққа куә болатын. 1436 жылы Ұлық Мұхамбеттің тағын Кішік Мұхамбет тартып алады. Тақтан айырылған Ұлық Мұхамбет қыпшақтектілерден құрылған әскерімен сарайдан кетеді.
Тоқтаған жері Қазақстанның солтұсы болатын. Сосын Қырымға 1437 жылы барып сонда хан болады. Ол жерден тағы да ығысады, сосын Еділдің сол жағалуына жетіп, Іске бекінісін алып, сол маңда Қазан хандығының негізін қалайды. Өз мемлекетін құрған Ұлық Мұхамбет түркі жерін теруге көшеді. Осылайша, ешбір әсірелемей-ақ айтқанда, Орданың, Қырымның, Астархан мен Қазан түркілерінің өзара соғысы өршіді. Олар бірін бірі аяусыз қырып жатқанда Мәскеу өңірінің орыстары кімге алым беріп, кімге бағынатынын білмей, бұған сұмдықпен қарайтын.
Василий ең әуелі Кішік Мұхамбетке бағынуды ойлайды, бұл әрине Ұлық Мұхамбетке ұнамайды. Ұлық Мұхамбет Василийді өзіне қаратып, салық төлету үшін, 1439 жылдан бастап, Нижний Новгородты, Рязанды басып алады. 1445 жылы 7 шілдеде Ұлық Мұхамбет Суздал түбінде осылайша Қараторы Василидің тізесін бүктіріп, өзіне вассал етеді. Осы оқиғаны бейнелеген Орловтың суреті болатын.
Бұл жолғы жорықтың сәтті болғаны сондай, мәскеулік беклер бегі Қараторы Василий түркілер ұлысына кіруді ұсынып, тіпті Мәскеу маңына түркі әскерін жайғастыруды сұрайды. Міне осы кезде тарихтағы әйгілі Қасым хандығы пайда болған еді. Славян вассалын қорғау әрі бақылау үшін Мәскеу маңына жүздеген мың түркілер қолы жанұяларымен бірге қоныстанады.
Міне осы кезеңде Мәскеу ұлысында Ибрагим мырза Нарбек әулеті пайда болды. Осы кезде тарихтың басы мен аяғы төңкеріліп, боданның мырза, мырзаның бодан болатын ахуалы басталған еді...
Нарбек мырза Мәскеу ұлысына орналасып, қызметке орыс холоптарын салып, ақсүйекке тән ғұмырын бастайды. Осылайша күш пен билікке толы оның бейнесі орыстар арасында Держава деген атқа ие болады. Осылай, оның немере-шөберелері лақапатқа еттері үйреніп, бертін келе оны тегі етіп алады. Бірнеше ұрпақтан кейін әулетте бір ұл туып, ол Пушкин дәуіріне дейінгі ең абыройлы да құрметті орыс әдебиетінің ұлы өкілі болып шыға келеді.
Ол негізінде Гавриил Державин емес, Жабрайыл Нарбек аталуы тиіс еді...
Фотосуреттер ашық дереккөздерден алынған
